• Rozmiar czcionki

  • Wysoki kontrast

Pierwsze wzmianki

We wczesnym średniowieczu pojawiają się pierwsze wzmianki o miejscowościach położonych na terenie gminy.

Najstarszy dokument z 1149 r. wymienia Sobocisko wśród dóbr nadanych przez Piotra Włostowica klasztorom we Wrocławiu. W 1155 r. w bulli papieskiej Hadriana V wymieniono Osiek jako osadę w kasztelani ryczyńskiej. Z 1189 r. pochodzi pierwsza wzmianka o Oleśnicy Małej. Następne dokumenty pochodzą z późnego średniowiecza. Kolejno pojawiają się: Stanowice (1251), Miłonów (1253), Marszowice (1266), Niemil (1267), Godzikowice, Jaczkowice i Ścinawa (1288), Marcinkowice i Ścinawa Polska (1291), Owczary i Chwalibożyce (1294), Gać i Gaj Oławski (1298), Psary (1303), Lizawice (1342), Zabardowice (1350), Godzinowice (1358), Siecieborowice (1361), Zakrzów (1365). Z dokumentów tych wynikają nadania dla kościołów i klasztorów oraz zmiany właścicieli.

W 1163 r. tereny ziemi oławskiej otrzymał Bolesław Wysoki, najstarszy syn Władysława Wygnańca. Do 1311 r. należały one do księstwa wrocławskiego, a następnie legnicko-brzeskiego. Od 1329 aż do 1526 r. znajdowały się pod panowaniem czeskim. Po śmierci króla Czech i Węgier Ludwika w bitwie pod Mohaczem w 1526 r. ziemia oławska wraz ze Śląskiem przechodzi pod panowanie austriackich Habsburgów. Na skutek reformacji i edyktu księcia Fryderyka II w 1534 r. podoławskie kościoły przejęli protestanci. Przełomowe wydarzenia w życiu ludności zamieszkującej okolice Oławy nastąpiły podczas wojny trzydziestoletniej (1618-48), kiedy to wiele wsi stało się miejscem przemarszów wrogich armii, kwaterunków wojsk, rozbojów i rabunków, a przede wszystkim wysokich podatków i kontrybucji. Wskutek zniszczeń i epidemii kwitnące dotąd miejscowości doprowadzone zostały na skraj ubóstwa i upadku. Sytuacja odwróciła się, gdy w latach 1691-1734 Oławę wraz z okolicznymi wsiami otrzymał polski królewicz i syn zwycięzcy spod Wiednia – Jakub Sobieski. Lata jego panowania na ziemi oławskiej to bezsprzecznie „złote czasy” rozwoju. Po opuszczeniu Oławy przez Sobieskiego i wkroczeniu na Śląsk w 1740 r. Fryderyka II sytuacja ludności posługującej się językiem polskim zaczęła stopniowo pogarszać się na korzyść żywiołu niemieckiego. Poprzez germanizację, kolonizację, represje oraz wywierane naciski przez Kościół i szkołę, władze pruskie wymuszały na rodzimej ludności polskiej, by zerwała z mową przodków, rodowodem i tradycją. Poczynania te nie od razu przyniosły zamierzony skutek. Wiadomo, iż w 1790 r. ewangelickie kazania po polsku odbywały się m.in. w Siedlcach, Godzikowicach, Gaju Oławskim i Marszowicach. Trwający po wojnach śląskich pokój zakłócony został w czasie kampanii napoleońskiej na początku XIX w., kiedy przez teren gminy przechodziły oddziały wojsk francuskich i sprzymierzonych. Przemarszom wojsk towarzyszyły kontrybucje i uciążliwe kwaterunki. Intensywny rozwój gospodarczy następuje dopiero w 2 poł. XIX i na początku XX wieku. Przełomowym momentem było uruchomienie w 1842 r. pierwszej na Śląsku linii kolejowej łączącej Wrocław z Oławą oraz powstanie w 1910 r. kolejki wąskotorowej na trasie Oława – Jaczkowice – Marszowice – Boreczek. Pomyślny rozwój przerwany został przez wybuch I wojny światowej. Do dziś przetrwały pomniki upamiętniające poległych żołnierzy w Owczarach i Oleśnicy Małej. Ofiarą II wojny światowej i nieludzkiego systemu był m.in. Peter Yorck von Wartenburg z Oleśnicy Małej. Za opozycyjną działalność w tzw. Kręgu z Krzyżowej i współudział w nieudanym zamachu na Hitlera w Wilczym Szańcu koło Kętrzyna, skazany został w 1944 roku na karę śmierci.

Na przełomie stycznia i lutego 1945 r. podoławskie wsie zdobyte zostały przez oddziały radzieckie I Frontu Ukraińskiego, dowodzonego przez marszałka Iwana Koniewa. W drugiej połowie 1945 r. na mocy postanowień w Jałcie i Poczdamie zaczęli napływać nowi osadnicy, głównie z dawnych kresów wschodnich Rzeczpospolitej. Dla ziemi oławskiej rozpoczęły się ponownie polskie dzieje.